VIA

I.

VIA

Hispaniae Tarraconens. fluv. Ptolem. vulgo Avia, per Callaicos in Minium defluit.

II.

VIA

Mauritaniae Caesareensis urbs, Ptolem.

III.

VIA

ius est eundi, agendi, et ambulandi hominis: nam iter et actum via in se continet. Has primi lapidibus stravêre Poeni. In his dein faciendis sarciendisque, tam intra, quam extra urbem, maxima priscis temporibus Romani Senatus fuit diligentia. Primum autem Censoribus earum curandarum munus commissum fuit: Postea, cum illi aliis rebus occupati huic muneri sollicite vacare non possent, ex Senatusconsulto Magistratus peculiaris in hunc finem creatus est. Ii Quatuorviri viarum curandarum vocabantur, quod viis vel muniendis, vel sternendis praeessent. Eorum non multa quidem est mentio, in Scriptoribus, quos habemus: in antiquis tamen Epigrammatibus plurima, vide Pomponium ICtum, Dominicum Floccum Florentinum, Barn. Brissonium antiquit. l. 4. c. 12. Iis pro vicariis inservierunt Quinque- Viri cis et ultra Tiberim, qui illorum munere, cum vespertinô tempore in publicum prodire Magistratibus inconveniensesset, funge bantur. Lata etiam Sempronia lex est, de viis Italiae, a C. Sempronio Graccho Trib. Pleb. an. Urb. Cond. 619. Ut viae in Italia munirentur, sternerentur, lapidibus milliaria discernentibus notarentur, pontibus instruerentur, Plut. in Gracchis. Primi vias sternendas

silice in Urbe, et extra urbem glareâ substruendas, marginandasque locaverunt Q. Fulvius Flaccus et A. Posthumius Albinus Censores, teste Liviô, l. 41. c. 27. De Viis urbis Romae vide infra in voce Viae. Hodie quoque apud Sinas omnibus merito admirationi sunt Viae publicae, ad proficiscentium commoda, quantum humanitus fieri potest, exactae. Aequatae primum et lapidibus stratae, in omnibus fere Australioribus provinciis in quibus minor equorum et curruum usus: idque in altissunis etiam montibus, ubi datur transitus, rescissis hinc inde rupibus, abruptisque ac solô aequatis montium cacuminibus, impleris tandem vallibus, magnô per totam regionem compendiô. Ibi ad singulos lapides, qui decem stadia Sinica continent, dispositi Cursores, etc. ad singulos octonos lapides, quod spatium unius diei iter est, erectae sunt domus regiae publicae, ad quas Praefecti ac Magistratus divertunt, regiôque sumptu excipiuntur. Inter alia in Fokien, ad Hinghea, viae omnes ita quadrarô sunt ubique lapide stratae, ut per sexaginta et amplius stadiorum longitudinem (4. milliar. German.) unius etiam perticae latitudinem servent, quibus nihil per totam Chinam nitidius. Vide Thom. Dempster. Antiqq. Roman. l. 7. c. 29. et Adam. Preyelium, in Sina et Europa, c. 22. de Viis publicis. Quasi Vehia, quod vehendo teratur. Quid differat a Semita, ex versu Ennii cognoscere licet, quem refert Cicero, l. 1. de Divin. Qui sibi Semitam non sapiunt, aliis monstrant Viam. Item illis Plauti in Casina, Actu 3. sc. 5. v. 40. De Via in Semitam regredere. Latior nempe Via, angustior Semita, Rittershusius ad Phaedrum, l. 3. Prologô v. 38.

Ego illius porro semitam feci Viam.

Quem a Schoppio, inter Viam et Semitam hîc non distinguente, reprehensum, tuetur Laurentius ICtus. Hoc enim, inquiens, noster vult, se Aesopi semitam, quâ unus solusque ambulabat, repetendo et frequentius, quam ipse fecerat, calcando effecisse, ut fieret via. Semita autem sit Via, cum a pluribus incipit ambulari, et sic magis vulgatur atque dilatatur, id quod Phaedrus a se ait factum, ideoque subicit, et cogitavi plura quam reliquerat. Latitudo Viae LL. XII. Tabb. definita est, pedes octo in porrectum, sexdecim in anfractum, l. 8. ff. de serv. Praed. rust. Interim promiscue pro Via Semitam usurpavit Cicer 4. Verr. Attendite iam intelligetis, hanc pecuniam, quâ viâ modo visa est exire, ab ipsa eadem semitâ revertisse. Atque ita Horatius, l. 1. Ep. 18. v. 103. ubi ait:

--- et fallentis semita vitae.

Alias Viae itinera dicuntur, quibus publice comeatus est; quarum quaedam sunt publicae, quaedam, ptivatae l. 2. §. viarum ff. ne quid in loc. publ. l. 38. ff. de acquir. rer domin. Earum praeses Mercurius olim habitus est, ενόδιος hinc dictus, de quo alibi. In illis ambulationes probatae. Quemadmodum enim inter loca istiusmodi exercitationi destinata, Vitruvius et Celsus magis hypaethron commendârunt, quam porticus et hypogaeum: Ita Phaedrus apud Platonem, ex sententia Acumeni Medici, deambulationem extra civitatem factam ei, quae in civitaribus efficitur, praetulit hisce verbis: Τῷ δὲ ἐμῷ καὶ σῷ πειθόμενος Α᾿κουμενῷ κατα τας ὁδοὺς ποιοῦμαι τοῦς περιπάτους, φησὶ γὰρ ἀκοπ ωτέρους, τῶ εν τοῖς δρόμοις ῏ειναι; Meo autem et tuo oboediens sodali Acumeno, in Viis ambulationes facio: has enim dixit minorem lassitudinem parere, quam illas, quae in cursibus aguntur. Ubi per vocem Δρόμους quidam Veteres Graecos aiunt intellexisse Vias in urbibus planas, sed ob lapides stratos, asperiusculas ac breves, uti hodieque apud multos Civitatum viae magis tritae Cursus nuncupantur: Per ὁδούς vero, vias intelligi quascumque extra Civitates, nullâ Arte fabricatas, nullis legibus stratas, sed inaequales, minime planas et denique tales, quales naturâ vel casu factae reperiuntur: atque ideo Acumenum magis ambulationem in viis, quam in cursibus probâsse, quoniam τῶν περπάτων οἱ κατα τὰς ὁδοὺς ἀκοπώτεροί εἰσιν οἱ ἀνώμαλοι τῶν ἐυθειῶν, Aristot. Probl. part. 1. 37. Alii τοὺς Δρόμους exstitisse volunt, ea loca, quae tractu brevi ambulationibus essent dicata; similia illis, quae in palaestra Antiqui, ob ambulandi commoditatem, aedificabant, quaeque Ε᾿πιδρομίδας vocatas tradit Vitruvius, et quorum clarissimam facir mentionem Eupolis, apud Laertium, Platon. εν ἐυσκίοις δρόμοισιν Α᾿καδήμου θεοῦ. Vias vero appellant illas, quales retro descriptae. Vide Hier. Mercurialem, qui in posteriorem sententiam inclinat, de Arte Gymnasl. l. 4. c. 10. ut et infra voce Xysti. Sed et in Viis popinae, vide supra in voce hac; it. mortui conditi, apud Veteres, hodieque apud Turcas: ut quos sepulchra iuxta vias collocare, nec alibi sepelire licere, sepulturae autem mandare, cadavera lota, et omni a parte rasa, scribit Chalcondylas, l. 3. Sortes tentatae, Vide supra Sortes. Porro viâ decedere, honoris genus. Hinc Romulus, quia matronarum interventu Sabinô bellô civitas defensa esset, indubitatô gratitudinis argumentô statuit, ut praeter alia ornamenta ob id meritum mulieribus unô decretô congesta ad omnem occursum viâ illis decederetur, Sabellicus, l. 7. c. 1. At Veteres, cum aliquem exsecrabantur, iter aliquo meditantem, ut ea via ipsi perpetua foret, imprecari solitos esse, discimus ex Cicerone, Orat. in Pisonem, et Turpilio Thrasyleone apud Nonium: quam in rem vide plura, apud Victorium, Variar. Lect. l. 2. c. 1. uti de Viarum ratione, apud Veteres in Exercitat. Plin. ad Solin. Salmasii p. 677. et seqq. ubi de Viis Publicis in genere, de quibus etiam supra aliquid lemmate Publicae Viae: inprimis de Vus Regalibus, quae et Consulares et Praetoriae et Militares dictae, in quarum

lateribus altiores lapides et suggesta quaedam pusilla excitata fuisse, e quibus ii, qui saltu se in equum conicere non poterant, quod ante stapedes inventos in usu erat, facili negotiô in eum tollerentur, diximus supra voce Stapes; de Viis item Vicinalibus et Agrarits: p. 821. ubi de Viarum sectione et directione, de qua et supra aliquid, voce Quincunx, praecipue spectatâ in delineatione urbium condendaru, quae Graecis ῥυμοτομία, a Romanis aratrô descriptâ, ab aliis crerâ designatâ; cuius locô polenta Alexandriae sparsa: p. 919. ubi de U iis, in Theatris, cardinum ncmine insignitis, quibus cunei

separabantur, alibique, ubi alia in hanc rem erudite congessit. Descriptionem viae publicae egregiam ex Paulino dedimus supra, voce Agger. Apud recentiores Via Dei, item Via Hierosolymitana, et Via SS. dicta est expeditio seu peregrinatio in Terram Sanctam, ut videre est apud Fulconem, Hist. Franc. Tom. IV. Guibertum, Hist. Hierosol. l. 2. Alios. Iisdem Viae ferratae dicuntur Itinera a Romanis in provinciis exstrusta, an propter duritiem eorum, an quod ex silicibus subnigris compacta, ferri colorem referant, ut ait Bergerius, de Itiner. Roman. l. 1. c. 25. num. 2. etc. Sed et Via, in Scriptorum XII. lusu Graece itidem ὁδὸς, dicta est, quem scriptorum tramitem appellat Auctor veteris Epigrammatis, de Tabula:

Et quamvis parili scriptorum tramite currant

Is capiet palmam, quem bona facta iuvant.

Scripta nempe illa sive lineae, per quas calculi currebant. Isidorus, l. 17. c. de ludis aleae, Sed et ipsas vias senariis loeis distinctas, propter aetates hominum, argumentantur: de quibus plura apud Salnias. Not. ad Proculum Vopisci, c. 13. Alias vocis significariones habes apud Casp. Barthium, Animadv. Papinian. passim.